Zit AI achter jouw startersjob aan?

Je hebt het eindelijk gehaald: diploma op zak, hoofd vol plannen, van TikTok naar LinkedIn overgeschakeld. Net op het scharniermoment van student naar professional duikt een schaduw op onder recruiters en nieuwsmedia: artificiële intelligentie (AI) zou het begin van het einde zijn voor starters op de arbeidsmarkt met ronkende diploma’s. Dreigen slimme algoritmes je diploma recht of economie waardeloos te maken? Of zijn de doemverhalen over AI en werk vooral hype?

AI als “wrecking ball” voor startersbanen

Dario Amodei’s: AI halveert het aantal instapbanen voor white collar workers

Dario Amodei, CEO van het invloedrijke AI-bedrijf Anthropic, liet in een interview geen spaander heel van de illusie dat jonge afgestudeerden niets te vrezen hebben. Zijn voorspelling? Tegen 2030 is wellicht de helft van alle instapbanen voor witteboordwerkers verdwenen door AI. Amodei baseert zich op de razendsnelle vooruitgang in grote taalmodellen zoals ChatGPT en Claude. Taken die vroeger het werkterrein waren van pas afgestudeerden, rapporten opstellen, data voorbereiden, simpele juridische of financiële analyses uitvoeren, kunnen nu al net zo goed of zelfs efficiënter door AI gebeuren.

Volgens Amodei wordt het tijd dat overheden, universiteiten en AI-bedrijven rechtuit zeggen waar het op staat: “We moeten stoppen met het verbloemen van de risico’s. Starters, stagiairs en junioren lopen voorop in de gevarenzone.” De cijfers lijken hem (deels) gelijk te geven: techbedrijven nemen volgens SignalFire tot 50% minder pas afgestudeerden aan dan enkele jaren geleden, en dat is zeker niet alleen toe te schrijven aan de pandemie, Trump of economische groeipijnen.

Hardere concurrentie en minder kansen

Rekruteringen voor juniorfuncties lopen vast doordat AI veel routineus administratief of analytisch werk efficiënter afhandelt. Waar een werkgever vroeger twee pas afgestudeerden aannam als ondersteuning voor een senior, kan nu één ervaren medewerker mét AI-tools meer produceren dan vroeger een heel startersteam.

Starters voelen de impact tot in detail. Sollicitaties verlopen steeds vaker via algoritmes, zelfs de eerste interviewrondes zitten vol met automatisch gegenereerde vragen en analyse van je antwoorden. Er is minder ruimte om jezelf te laten zien, of te groeien vanuit die onbetaalbare eerste werkervaring. En als jonge sollicitanten zelf AI inzetten om hun motivatiebrief te schrijven, lijken we helemaal bij het absurde eindpunt gekomen: “AI die solliciteert bij bedrijven die met AI selecteren.”

De officiële cijfers ondersteunen het beeld. Uit recent onderzoek blijkt:

  • Unemployment rate voor jonge afgestudeerden in de VS gestegen tot 5,8% (New York Fed, voorjaar 2025)
  • Voor elke openstaande startersjob zijn er gemiddeld 140 kandidaten (Institute of Student Employers UK, 2024)
  • Steeds meer afgestudeerden gaan terug naar huis (‘boomerang children’) of volgen extra, dure post-masteropleidingen – vaak zonder garantie op succes.

Verdwijnen die startersjobs echt, of veranderen ze gewoon?

De routineuze taken, het zogenaamde ‘grunt work’ waar beginners vroeger hun eerste werkweken mee vulden, zijn precies het type jobs waarvoor AI op maat gemaakt lijkt. Denk aan het opstellen van standaardcontracten (voor jonge juristen), basisanalyses van cijfers (jonge economen), of basale rapportering (junior consultants). Kleine bedrijven, maar ook grote multinationals, automatiseren massaal deze basistaken. Daardoor verdwijnt het klassieke startpunt: de onderste trede van de carrièreladder.

Veel recruiters signaleren dat de overgebleven instapplaatsen nu vaak ingevuld worden door kandidaten met meer ervaring, omdat zij dankzij AI-tools pieken in productiviteit. Je moet met andere woorden sneller volwassen worden op de werkvloer. Zoals een ervaren recruiter het samenvat: “AI neemt de simpele taken over, starters moeten meteen laten zien dat ze meer kunnen.”

Oude zekerheden op losse schroeven: ‘We beloofden te veel’

Diploma als gouden ticket? Niet meer vanzelfsprekend

Generaties lang kregen jongeren te horen dat een universitair diploma het gouden ticket was voor een succesvolle carrière. Maar volgens steeds meer stemmen, zoals Gaby Hinsliff in The Guardian, voelen jonge academici zich verraden. Ze hebben jarenlang volgehouden in het onderwijs met het vooruitzicht op een boeiende eerste job, maar de realiteit komt hard aan: zelfs alumni van topuniversiteiten weten niet wat hen na hun thesis te wachten staat.

Veel jonge afgestudeerden spenderen maanden aan sollicitaties, verdwijnen anoniem in de stapel van 140 andere kandidaten per werkaanbieding, en belanden uiteindelijk tijdelijk in studentenjobs, horeca of terug bij hun ouders thuis. Het besef groeit dat die startbaan allesbehalve gegarandeerd is, en dat universiteiten sneller ‘diploma-inflatie’ dan garantie op eminente banen opleveren.

Beroepsladder zonder onderste sport?

De massale doorbraak van generatieve AI dreigt de onderste sport van veel beroepen te doen verdwijnen. Bedrijven besparen tijd en geld door juniors én hun klassieke inwerkproces te vervangen door software. Maar als AI de taken van beginners overneemt en enkel ervaren specialisten kunnen doorgroeien, hoe bouw je dan een carrière op?

Het zijn vaak net de minder betaalde jobs buiten de kennis-economie (zoals zorg, logistiek en horeca) die minder vatbaar zijn voor automatisering. Hier blijft de menselijke factor voorlopig doorslaggevend. Maar voor de massa’s afgestudeerden die mikten op een witteboordjob na hun studies, oogt de start dus wel degelijk onzeker.

Waarom The Economist AI niet per definitie als bedreiging ziet

Minder paniek, meer perspectief

Het is verleidelijk om mee te gaan in het doemdenken, maar The Economist wijst op enkele cruciale kanttekeningen. Ja, AI wordt sensationeel krachtig en veelzijdig. Maar de jobs-apocalyps laat voorlopig op zich wachten:

  • De arbeidsproductiviteit in veel sectoren blijft vrij stabiel. Echt baanbrekende productiviteitsgroei, wat je zou verwachten als AI massaal jobs zou wegvreten, is voorlopig niet terug te vinden in de macro-economische cijfers.
  • Enquêtes bij bedrijven tonen aan dat AI het aanwerven van personeel momenteel nauwelijks beïnvloedt.
  • Veel werkgevers zijn voorzichtig: starters kosten misschien tijd in opleiding, maar brengen op termijn unieke vaardigheden en frisse ideeën aan, en uiteindelijk zijn niet alle taken zomaar automatiseerbaar.
  • AI-experts zelf erkennen dat massale jobvervanging vooral voorkomt in de theorie of in zeer specifieke sectoren waar taken extreem standaardiseerbaar zijn.

Structurele trend: de jeugdwerkloosheid bestond al voor AI

Belangrijk is om te beseffen dat moeilijke arbeidsmarkten voor starters géén nieuw AI-fenomeen zijn. In de nasleep van de financiële crisis van 2008, en later de coronapandemie, kregen jonge arbeidskrachten keer op keer de klappen. Recessies en economische schokken vergroten altijd de onzekerheid voor wie net begint. Na elke crisis duurde het jaren voor er terug evenveel startersimpulsen waren als voordien. De demografische evolutie, de boomers die de arbeidsmarkt verlaten, is positief voor jonge mensen.

Daarnaast zijn er structurele verschuivingen bezig:

  • De meerwaarde van een diploma is relatief gedaald sinds 2010, parallel met een afname van het percentage jobs dat expliciet om een universitair diploma vraagt.
  • Een opleidingsachtergrond blijft belangrijk, maar vormt geen absolute garantie meer voor een vliegende start.
  • Het fenomeen van ‘overgekwalificeerd in te lage jobs’ bestaat al langer – AI maakt het duidelijker, maar is dus niet de enige oorzaak.

Kansen te midden van de uitdagingen

Starters kunnen zich wapenen

Laat er geen twijfel over bestaan: de arbeidsmarkt voor jonge afgestudeerden is veranderd, al is AI zeker niet de enige reden. Maar wie vandaag de universiteit verlaat, staat niet machteloos.

AI kan gezien worden als een extra hulpmiddel om jezelf sneller te professionaliseren:

  • Verdiep je in AI-tools en leer hoe je het kan gebruiken als hefboom.
  • Ontwikkel soft skills: communicatie, samenwerken, creatief denken en leiderschap zijn nog steeds waardevol en moeilijk te automatiseren.
  • Laat je opleiding vooral een springplank zijn, geen eindpunt. Blijf bijleren.
  • Zoek naar niches waar menselijke expertise, kennis van cultuur of context, en empathie centraal staan. In dynamische sectoren, start-ups is vaak méér mogelijk dan in logge multinationals.

Het allerbelangrijkste: laat je niet verlammen door paniekberichten.

Jonge afgestudeerden aan het woord

Online fora en jongerenplatforms tonen een rijk palet aan ervaringen. Sommigen zijn somber (“Je nu afstuderen voelt als vechten tegen een onzichtbare vijand, alles is geautomatiseerd…”), terwijl anderen het positiever opnemen (“AI maakt administratie sneller, maar mijn werkgever zoekt juist creatieve probleemoplossers”).

Uit verschillende recente peilingen blijkt:

  • Een groot aantal jonge afgestudeerden twijfelt aan het nut van dure postgraduaatsopleidingen.
  • Steeds meer jongeren combineren korte online cursussen, stages en freelance klussen om hun CV te versterken.
  • Een minderheid verhuisd bewust naar sectoren buiten tech of consulting, om ‘ai-immuniteit’ op te bouwen.
  • Sociaal kapitaal (netwerken, mentoren, alumni) wordt belangrijker dan ooit. Persoonlijke connecties openen deuren waar AI geen vat op heeft.

Stappenplan: hoe overleef je als starter in het AI-tijdperk?

  • Accepteer de nieuwe realiteit: AI is geen hype, maar een blijver. Hoe sneller je ermee leert werken, hoe sterker je staat.
  • Herdefinieer wat ‘eerste werkervaring’ betekent: Vrijwilligerswerk, projecten, open-source bijdragen en online portfolio’s zijn belangrijk.
  • Blijf investeren in je netwerk: Menselijk contact en warme aanbevelingen zijn moeilijk te automatiseren. Ze maken het verschil.
  • Zet in op vaardigheden die AI (nog) niet kan: Adviseren, onderhandelen, empathisch leidinggeven, creatief cross-over denken tussen verschillende domeinen.
  • Denk internationaal: Sommige markten of sectoren lopen voorop met AI-adoptie en bieden groeikansen. Voorlopig kunnen Vlamingen hun meertaligheid nog verzilveren.

Tussen hoop en vrees

Dario Amodei luiden de alarmbel. Routineuze juniorjobs verdwijnen, en wie het wil maken zal zich sneller moeten bewijzen en onderscheiden. Dat je ouders alles wat je doet geweldig vinden, is niet genoeg. Maar nuchtere analyses, die zich baseren op de huidige cijfers, zoals die van The Economist, temperen de onheilstijding. AI creëert werk, drijft innovatie en herwaardeert typische menselijke sterktes.

Starters zijn de eersten die de schokken voelen, maar tegelijk zijn zij het beste geplaatst om zich aan te passen. Flexibiliteit, leergierigheid en een actieve houding tegenover nieuwe technologie creëert kansen. In elke periode van verandering geldt, wie het snelst leert te surfen op de nieuwe golf, raakt het verst. Diplomawaarde mag dan niet meer absoluut zijn, maar een slimme, ondernemende houding is nog nooit zo waardevol geweest. Je kan veel meer.

Dus stel jezelf niet de vraag of AI je job afneemt, maar hoe jij met AI je voordeel kan halen.